XI-XII ს-ში საქართველოს კულტურული ვითარება, მისი ეკონომიკური და პოლიტიკური წინსვლის შესაბამისი იყო. ქართულმა კულტურამ უაღრესად დიდი როლი შეასრულა საქართველოს გაერთიანების საქმეში. პოლიტიკყრი გაერთიანების გამოხმაურება იყო XIს-ში სამი დიდი ტაძრის აგება: ბაგრატის ტაძარი ქუთაისში, სვეტიცხოველი მცხეთაში, ალავერდის კათედრალი კახეთში.
თბილისიდან 20 კმ-ის დაშორებით მდებარეობს უძველესი საქართველოს დედაქალაქი მცხეთა. ამ ქალაქში ორი დიდი მდინარის არაგვისა და მტკვრის შესართავთან საუკუნეების მანძილზე ქართველთა ბევრი ჭირისა ლხინის თვითმხილველი ტაძარი სვეტიცხოველია. იგი იმ ადგილას დგას სადაც პირველი ქართული ბაზილიკური ეკლესია მირიან მეფეს ჩვენი განმანათლებლის წმ. ნინოს მითითებით აუშენებია, რადგან ქართველი ერის ნათლობა მდ. არაგვისა და მტკვრის შესართავთან მოხდა და უფლის კვართი სწორედ იქ ესვენა. ტაძარი მალევე დანგრეულა. არც ვახტანგ გორგასლის მიერ აგებულ Vს-ის ნაგებობას მოუღწევია ჩვენამდე. თუმცა არქეოლოგიური სამუშაოების ჩატარების შემდეგ ამ პერიოდის ტაძრის გეგმა, კონსტრუქციები და მორთულობის რამდენიმე ფრაგმენტი მაინც აღმოაჩინეს.
ახლანდელი ტაძარი თარიღდება 1010-1029წ. ამ დროს ქართლის კათალიკოსი იყო მელქისედეკი. სვეტიცხოველის ორი წარწერა გვატყობინებს,რომ ხუროთმოძღვარი იყო ვინმე არსუკისძე.
სვეტიცხოვლის ტაძარი ძლიერი წაგრძელებული სწორკუთხა ნაგებობაა. ჯვრის სახეს სივრცეში ქმნის ოთხივე მხარეს გაწვდილი ოთხი მკლავით. ერთადერთი აღმოსავლეთის მკლავი საკურთხევლის აფსიდით არის დაბოლოებული. გუმბათი ოთხ უზამაზარ ბოძს ეყრდნობა, მისი სიმაღლე 45 მეტრს აღემატება. გუმბათის ყელში 16 სარკმელია.
ფასადის მორთულობა ყველაზე კარგად დასავლეთითაა გადარჩენილი, სადაც ყურადღებას იპყრობს დიდი სარკმლის გარშემო გაშლილი, პლასტიკურად დამუშავებული ჩუქურთმები და ვაზის მშვენიერი გამოსახულება. გაბედულადაა ჩართული წითელ ქვაზე ნაკვეთი ჩუქურთმა, რაც ზრდის საერთო ფერადოვნებას.
შენობის საერთო იერი საფეხურებად აღმართული მასები, დაქანებულისახურავების სისტემა, კონსტრუქციული თაღები დიდად მონუმენტურია. ძველი მხატვრობის ნიმუშების განადგურება არღვევს შთაბეჭდილების მთლიანობას.
სვეტიცხოვლის ტაძარი და მისი გალავანი რამდენიმეჯერ აღუდგენიათ საქართველოს მეფეებს: გიორგი V ბრწყინვალეს, ალექსანდრე I დიდს თემურლენგის შემოსევების შემდეგ, ქართლის მაჰმადიან მეფეს როსტომს (1632-1638წ.)და მის მეუღლეს მარიამ დადიანს, ერკლეII და სხვებს, მაგრამ ამ რესტავრაციებსარ დაურღვევია შენობის ძირითადი ფორმები პროპორციები.
სვეტიცხოვლის ტაძარში საუკუნეების მანძილზე მოედინებოდა მირონი, რომელიც მრავალ ადამიანს კურნავდა. XVIIს-ში როდესაც შაჰ-აბაზს ჰყავდა დაპყრობილი საქართველო, მან შეიტყო უფლის კვართის სვეტიცხოველში არსებობის შესახებ და გადაწყვიტა პოლიტიკური მიზნით, ეს სიწმინდე, კვართი, რუსეთის იმპერატორისთვის გაეგზავნა, მაგრამ ღვთის განგებით, ვერ იპოვეს.რამდენჯერაც იმ ადგილის თხრა დაიწყეს, იმდენჯერ მიწის მთხრელები დაბრმავდნენ. შეშინებულებმა განზრახვაზე ხელი აიღეს. იმ დროიდან ტაძარში მირონდენა შეწყდა.
სვეტიცხოველი საქართველოს ყველაზე დიდი საეკლესიო ნაგებობაა.მედიდური იერი დღესაც შერჩა ტაძარს,იგი ქართული კულტურის ერთ-ერთი მწვერვალია.
სვეტიცხოვლის დღესასწაული ახ. სტ. 14 ოქტომბერს აღინიშნება და ხალხში
“სვეტიცხოვლობას“ უწოდებენ.
|
